محمدر ضا عشوری مقدم: انقلاب تونس را علی‌رغم مردمی بودن و با وجود اعتراضات گسترده به عملکرد حکومت 23ساله «زین العابدین بن علی» رئیس جمهور فراری این کشور ، بیش از همه می‌توان «انقلابی رسانه‌ای» و «انقلابی در رسانه» به شمار آورد.
تلویزیون الجزیره قطر، تنها با گذشت حدود 15 سال از تأسیس آن، امروز توانسته است نقش بسزایی در تحولات سیاسی اجتماعی جامعه عرب ایفا کند. هرچند گزارشهای تاثیرگذار «علیونی» خبرنگار الجزیره در جنگ افغانستان تاثیر بسیاری در شهرت و اعتبار این شبکه داشته ، اما الجزیره طی سالیان اخیر با به چالش کشیدن حاکمیت‌های سیاسی عرب اعتبار ویژه‌ای برای خود کسب کرده است. شیو ه پوشش رسانه‌ای رویدادهای سیاسی اخیر تونس، منجر به اولین فرار رئیس جمهور یک کشور عربی در میان فشارها و اعتراضات گسترده مردمی شد. این مدعا به ویژه از آنجا قوت میگیرد که تنها پس از گذشت زمان کوتاهی از فرار «بن علی» معترضان تونسی تابلوهایی در دست داشتند که بر روی آنها عبارت «شکراً للجزیره» نوشته شده بود. آنچه در تونس اتفاق افتاد، نقطه آغاز تغییری ب ود که به طور قطع انعکاس بزرگی در صنعت رسانه‌ای و چگونگی تعامل نظامهای سیاسی به ویژه در جهان عرب با رسانه خواهد داشت. بیهوده نبوده که دولت «بن علی» درست مدتی پیش از شکلگیری اعترضات مردمی اخیر، دفتر الجزیره در تونس را بست و روابط خود را با دولت قطر به عنوان حامی اصلی این شبکه قطع کرد.
هرچند این تصمیمِ مقامات تونس، این شبکه را با مشکلات زیادی در پوشش اخبار این کشور مواجه کرد، اما بسته شدن دفتر الجزیره همانگونه که بر همگان نمایان شد نتوانست بر عزم راسخ آن در پوشش کامل رویدادهای خشونتبار تونس خدشهای وارد کند. الجزیره دیگر لازم نبود تا خبرنگاران خود را به منطقه اعزام کند و به طور مستقیم از دفتر خود در این کشور گزارش ارسال نماید؛ چرا که اینترنت و به طور خاصتر پایگاههای اجتماعیِ «Face book» و «Twitter» این بار از هر شهروند تونسی خبرنگاری ساخته بود تا تنها با موبایل خود حوادث را ضبط کرده و آن را در اینترنت منتشر و باقی ماجرا را به الجزیره واگذار کند.
دلایل حمایت گسترده این رسانه قطری از جنبش اعتراضی مردم تونس را می توان در سه مورد خلاصه کرد:
1) رقابت تنگاتنگ دولت قطر با عربستان و مخالفت با دولت «بن علی» در راستای دپیلماسی رسانه‌ای دوحه در منطقه 2) حمایت این شبکه از اسلامگرایان تونسی و حضور حامیان جریان‌های اسلامی همانند جریان «راشد الغنوشی» رهبر اسلامگرایان در شبکه الجزیره 3) حضور حامیان جریانات معارض دولت «بن علی» در الجزیره .
شیوه کار الجزیره در حوادث تونس به وضوح یادآور عملکرد این شبکه در پوشش اخبار افغانستان است. اصرار الجزیره در دامن زدن به جنگ در افغانستان و سپس یکه تازی بی‌نظیر این شبکه در ادامه جنگ، از الجزیره رسانه‌ای ساخت که در آن برهه توانست خواست و اعتماد مخاطب را به خوبی جلب کند. در تونس زمانی که تمامی شبکه‌های غربی و حتی عربی همانند العربیه، بی.بی.سی و فرانس24 به راحتی از کنار اعتراضات کوچک دانشجوییِ پیش از شکلگیری جدی اعتراضات مردمی گذشتند، الجزیره از آن به عنوان جرقه‌ای برای شعله ور ساختن آتش انقلاب در این کشور نهایت استفاده را برد تا این بار، یکه تاز رسانه‌ای میدان تونس باشد. تاثیر و ادامه کار الجزیره علی‌رغم تعطیلی دفتر این شبکه توسط نهادهای امنیتی به بهانه پوشش خبری رویدادها و مصاحبه با رهبران معارض، حاکی از این پیام برای سران عرب بود که زمان سیطره و مبارزه با انتقال اطلاعات و تصاویر به پایان رسیده است. عصر امروز، عصر انتقال اطلاعات و پوشش خبری رویدادهاست نه عصر سرپوش نهادن بر رویدادها.
عملکرد حرفه‌ای الجزیره به ویژه تمرکز ویژه‌ای که این شبکه بر تونس، مصر، سودان، فلسطین، پاکستان ، افغانستان و .. داشته است، به خوبی یادآور این گفته حسنی مبارک رئیس جمهور مصر است که «الجزیره جعبه کبریتی است که دنیای عرب را به آتش کشیده است» و شاید به گزافه نبوده که «لاملوم»، استاد علوم سیاسی دانشگاه پاریس، نام کتاب پرارج خود را «الجزیره آینه نافرمانی و ابهام در دنیای عرب» گذارده است.
